Ayahane Tembung (Jabatan Kalimat: SPOK)

Ayahane tembung (Jabatan Kalimat) ateges ngudal ukoro manut ayahane tembung kanggo nggoleki perangane ukoro sing diarani jejer, wasesa, obyek lan katerangan (Subyek, predikat, obyek dan keterangan). Supaya pangrembuge ukara bisa runtut, mula ora ana alane yen dirembug maneh wiwit jejer, wasesa, lesan lan katrangan.

Tembung Tanggap

Tembung Tanggap yaiku tembung lingga sing oleh ater-ater tripurasa ( ka, dak, di) lan seselan –in. Ater-ater iku wuwuhan kang dumunung ing sangareping tembung lingga ing pacelathonan. Yen ing basa Indonesia diarani awalan, yen ing basa Inggris punika diarani prefix. Tembung "prefix" kadadeyan saka tembung lingga fix kang nduweni teges "nambahi" lan ater-ater "pre-" nduweni teges "sadurunge" Tembung tanggap bisa kaperang dadi patang warna :

Tembung Tanduk

Tembung tanduk yaiku sakabehing tembung lingga kang olih ater-ater hanuswara. Ater-ater hanuswara uga diarani ater-ater kang nganggo swara irung amarga swarane kang mbrengengeng. Kang kalebu ater-ater hanuswara yaiku an, any, am, ang. Ater-ater hanuswara lumrahe ateges solah tingkah utawa nindakake pagaweyan. Ater-ater uga lumrah mratelakake Tembung tanduk.  
Ana telung macem tembung tanduk, yakuwi:

Tembung Camboran

Tembung Camboran (kata majemuk), kuwi rong tembung utawa luwih kang digandhèng dadi siji ngliwati sawijining prosès morfologi. Prosès morfologi yakuwi prosès owah-owahan saka morfem dadi polimorfem, sing nduwèni kategori lan makna wutuh, saéngga polimeorfem iku disebut tembung. Jroning basa Jawa, ana telung prosès morfologi sing disinaoni, yakuwi: prosès wuwuhan (pengimbuhan), prosès rangkep (pengulangan), lan prosès camboran (pemajemukan). Prosès camboran (pemajemukan) yaiku prosès panggabungan morfem dhasar, sing biasa digabung yakuwi tembung lingga karo lingga liyané. 

Camboran dipérang dadi loro, yaiku: camboran wutuh lan camboran udhar. Camboran wutuh minangka camboran sing konstruksiné digabung, saéngga ngasilaké siji makna. Déné camboran udhar arupa camboran sing konstruksiné kapisah lan maknané isih digabung, saliyané kuwi unsuré isih bisa digolèki.

Tembung Rangkep

Tembung rangkep yaiku sakabèhing tembung (senadyan mung sawanda), kang diwaca kaping pindho. Tembung Rangkep iki dibédakaké dadi telung werna, yakuwi: tembung dwilingga, tembung dwipurwa lan tembung dwiwasana. 

1.       Tembungdwilingga

a.      Dwilingga padha swara

yakuwi tembung kang asale saka tembung lingga lan diwaca kabèh linggané kaping pindho. Contone: Panas-panas, maca-maca, guru-guru, abang-abang

b.      Dwilingga salin swara

yakuwi tembung kang asale saka tembung lingga lan diwaca kaping pindho nanging ana wanda vokal kang owah. Contone: Etang-etung, wira-wiri, kopat-kapit, mloka-mlaku, molak-malik